Kumtich | Sprokkels van dr. Paul Kempeneers

Sprokkels van dr. P. Kempeneers

Boek Kumtich

Vermits over Kumtich weinig gedrukte bronnen bestaan, heeft Kempeneers een groot aantal archiefstukken geraadpleegd.
Het resultaat is een degelijke studie over de plaatsnamen van het dorp.
Honderden vergeten plaatsnamen worden op kaarten weer zichtbaar. Uitgestorven gehuchten zoals Stratem haalden door dit werk opnieuw de stafkaarten van het Nationaal Geografisch Instituut.
Bovendien maakt de indeling in rubrieken het werk zeer leesbaar.
Verlucht met toponymische kaarten en foto’s.

U kan "Kumtich" bestellen via deze website.

Hoe groen was mijn Broek

Broek is de gewone benaming voor moerassige gebieden langs de waterlopen. Na ontwatering kreeg broek de betekenis van hooiland. Bekend was het Broek van Bielekout, een breed grasland aan de Velp en de Broekbeek. Tussen de Breisemsbroekstraat en de Velp, op percelen A 16 tot A 22, stond tot na 1910 het Hof van Bollaer. Het gebouw stond op perceel A 19. In 1340 was Jan van Bollo er de eigenaar van, in 1440 Reynder Spechs. Het goed was geheel omgeven door grachten. In 1470 wordt het omschreven als thuys ende hoff... metten graeuen oft waeter omme t voorschreuen hoff gaende. Samen met alle "toebehoorten" was het hof 4,5 bunders groot. In die tijd kwam een bunder overeen met 1 ha 30a 0,6ca. In 1847 hoorde de hoeve toe aan gravin d"Yves uit Brussel, in 1860 aan Petrus Janssens. Het goed grensde aan het Bielekout, nu de Gulden Nagel, en heette daarom in 1777 Cense Bielekout.

De hoeve die thans bekend staat als de Billighouthoeve, heette voorheen het Hof te Bonbroek, zo genoemd naar het Bornbroek of Bonbroek, gelegen aan de bron en de bovenloop van de Bielekoutbeek. In 1883 heet de hoeve Billighout ferme, zodat er verwarring ontstaat met het Hof van Bollaer aan de Velp. Er is dus een naamsoverdracht geweest van de noordelijke naar de huidige, zuidelijker gelegen hoeve. Het Hof te Bonbroek, nu Billighout, staat op perceel A 35. In 1440 was dit hof eigendom van Mechtelt vander Borchouen (te lezen als Borkhoven), in 1470 van heer Augustijn van Borchouen en Jan vander Borchouen, zijn neef, en in 1688 van Sint-Cornelis Munster. De hoeve werd op 13 april 1800 verkocht aan Jean-Joseph Claret. Daarna werd de familie Wyns uit Brussel eigenaar, van wie het door erfenis overging op senator Joseph-Emmanuel Zaman eveneens uit Brussel. Voor 1930 was de familie Richard eigenaar van de hoeve. Ze werd gekocht door Janssens uit Molenbeek-Wersbeek. De huidige bewoonster (1993) is Aline Janssens, die getrouwd was met Felix Georges Merckx (fig. 12).

Figuur 12: Het Hof te Bonbroek, nu de Billighouthoeve.

Een ander woord voor weide is beemd. Oorspronkelijk was een beemd een "banale", d.w.z. gemeentelijke hooiweide. De beemden bedekken de alluviale gronden langs de waterlopen. Soms worden broek en beemd met elkaar verwisseld. Dit is het geval met het Wijtbroek of de Wijtbeemden. Het eerste lid wijt komt uit ouder wide, een plantnaam die "teenwilg" betekent. In vroeger tijden was wijt belangrijk voor vlechtwerk.

Nog bekend is het Medeken, verkleinwoord van mede "hooiland". Dit hooiland ligt in het vrij steile dalhoofd van Vloedgracht 12 of Wijtbeemdenbeek. In mijn "Kumtichse Plaatsnamen (1993) heb ik de ligging van beemden en broeken in de 18de eeuw aangeduid (fig. 13).

Figuur 13: Weilanden te Kumtich in de 18de eeuw.

Dr. P. Kempeneers.