Kumtich | Sprokkels van dr. Paul Kempeneers

Sprokkels van dr. P. Kempeneers

Boek Kumtich

Vermits over Kumtich weinig gedrukte bronnen bestaan, heeft Kempeneers een groot aantal archiefstukken geraadpleegd.
Het resultaat is een degelijke studie over de plaatsnamen van het dorp.
Honderden vergeten plaatsnamen worden op kaarten weer zichtbaar. Uitgestorven gehuchten zoals Stratem haalden door dit werk opnieuw de stafkaarten van het Nationaal Geografisch Instituut.
Bovendien maakt de indeling in rubrieken het werk zeer leesbaar.
Verlucht met toponymische kaarten en foto’s.

U kan "Kumtich" bestellen via deze website.

De rechte Leuvensesteenweg

De oudste wegen in Kumtich zijn heerstraten, met latere varianten heerwegen en heerbanen. Dikwijls leven ze gewoon voort als baan. Het zijn oude Romeinse, soms ook Karolingische wegen. Een heerstraat is oorspronkelijk een straat voor het heer, uit Germaans harja "leger". In Kumtich is de Heerstraat meestal weg nummer 1 of Oude Baan (nu verkeerd Medekensveld genoemd, omdat dit veld een kilometer verder ligt) en weg 46 (nu Papendaalstraat). In de Atlas der Buurtwegen (1847) begint weg 1 aan de Leuvenselaan, maar oorspronkelijk lag het beginpunt bij de Galg of het Sintervivenkruis. De verbinding tussen weg 1 en 46 werd verbroken door de aanleg van de Leuvenselaan rond 1715.

De Heerstraat mag niet verward worden met "s-Herenstraat, dit is de "weg van de heer", de gewone benaming voor elke openbare weg. Zo lees ik in 1749 s"heerenstraet genaempt den houtwegh. Een heerstraat is wel weg 2, nu genoemd Roosbeeksestraat (kant Roosbeek) en Grote Breisemsestraat (kant Tienen). Vroeger was deze heerstraat de gewone weg naar Leuven. Naast een heerstraat vinden we dikwijls een tomme. Bekend zijn de Drie Tommen in Grimde (Tienen), gelegen langs een oude Romeinse weg, nu O.L.Vrouw-ten-steenstraat genoemd. Ook Kumtich had zijn Tommeken, naam van een Gallo-Romeinse grafheuvel, uit Latijn tumba "graf". Ik ontmoet de naam voor de eerste keer in het boek van de Tiense Armentafel (1340 ten tummekene). Ik heb deze verdwenen tomme kunnen lokaliseren op het perceel met kadasternummer B 479, grenzend aan de Oude Leuvenseweg. Dit perceel was eigendom van de kerk van Vissenaken.

Tijdens de Oostenrijkse periode was de belangstelling voor de oude droom van een Oost-West-as opnieuw zeer groot. Daarom hadden de Staten van Brabant tussen 1704-5 en 1733 een weg aangelegd vanaf Asse, over Brussel, Leuven en Tienen, tot Halle-Booienhoven in de richting van Sint-Truiden (L. Van Buyten, Arca Lovaniensis, 1982, 99). De Leuvensesteenweg had Tienen al bereikt in 1715. Wie van Tienen naar Leuven rijdt, ziet aan zijn rechterzijde een restaurant genoemd Den Mol. Deze herberg is één van de oudste huizen gebouwd naast de nieuwe Leuvensesteenweg. De Oostenrijkers waren praktische mensen. Daarom is de Leuvensesteenweg kaarsrecht (fig. 5).

Figuur 5: De Leuvensesteenweg voor 1945. (Verzameling R. Thioulants).

Een vervolg op deze weg is in Tienen de Sint-Truidensesteenweg, aangelegd ten noorden van de oude Romeinse weg, waarlangs de tommen staan.

Stratem ontstond ten zuiden van de Heerstraat naar Leuven, dicht bij de grens met Tienen. Na het verdwijnen van dit gehucht kwam er in de 19de eeuw weer bewoning langs de nieuwe weg naar Leuven. Deze nieuwe kern, ten zuiden van het verdwenen Stratem, heet dan gewoonlijk Aan den Steenweg. Langs deze weg werd ook de Windmolen gebouwd. Hij bleef bestaan tot in 1942. De molen stond ten zuiden van Papendaal aan de Leuvensesteenweg, aan de linkerzijde richting Leuven, net voorbij het huidige huis nr. 692. Het Molenwegje, dat de Leuvensesteenweg verbindt met de Keibergstraat, herinnert nog aan de plaats waar de windmolen stond (fig. 6).

Figuur 6: De Windmolen van Kumtich verdween in 1942. (Verzameling R. Thioulants).

Dr. P. Kempeneers.